Itter (Neeritter) is un kêrkdörp in Midde-Limburg en behuërtj toet de gemêndje Leudal. Ut liktj 13 kilomaeter ten zuidoeaste van Wieërt en vlak bié de Belsje grens (Kaesing).
Veur de gemêndjelijke herindeiling in 2006 maakdje Itter deil oét van de gemêndje Hunsel en toét de gemêndjelijke herindeling van 1942 waas ut auch nog ein zelfstenjige gemêndje. Ut dörp heet ôngevieër 1400 inwoeaners.
Gesjiedenis
Ut ieëste gesjrift woeain Itter genumdj wurdj is ein akte oet 984. De naam is aafkomstig van de Itterbeek welke door ut dörp struimtj. Dees beek vindj ziéne oorsprông bié ut Belsje Gruitrode en vormdj sins de grenssjeijing van 1842 ter huëgdje van Itter gedeiltelijk de landsgrens tösse Nederlandj en Belsj. Veur de grenssjeijing waas ut grôndjgebied van Itter un aantal hectaar groeater welke tegewoordig Belsj grôndjgebied zeen en waas hiémêt veul groeater den ut noé is. Oet de akte oet 1143 bliektj det Itter in ut verleeje behuërdje toet ut Prinsbisdom van Lúúk.
Monumente
In en bié ut dörp staon un aantal historische gebouwen, woeaônger, naeve monumentale boorderieje en hoéze, un gasthoés oet de 15e ieëuw, un watermeule genaamdj ‘De Ermemeule’ oet 1686 en de Sint-Lambertuskêrk. Ut aodste deil van dees driebeukige kêrk is groeatendeils de romaanse 13e ieëuwse tore, dae rôndj de 14e ieëuw verhuëgdj waerdje. Ut huidige gotische middesjeep waerdje hiébiéj teves gebouwdj en in de 15e ieëuw nog ins oetgebreidj mêt un koear en ziebeuke. In 1842 is de tore veur de twieëdje kieër verhuëgdj. Door zién achthokige vorm wurdj de tore in de volksmôndj ‘paeperbös’ genumdj.
Wal
Tiédes de Tachtigjaorige Oorlog haaj Itter veul te lieje van plunderieërs. Ter besjerming groove de bewoeaners un gracht mêt eine zandjwal rôndj ut dörp. In de laup der tiéd heet deze wal zién functie verlore. Rôndj 1960 waerdje riolering aangelagd en waerdje de gracht gedemptj. Noé der probleme zeen mêt de waterhoéshaojing zeen der planne gemaaktj ôm de gracht opnoe ein functie te gaon gaeve.
Limburgs volksleed
Ut Limburgse volksleed is ôntstange op 31 januari 1909 en waerdje gesjreve door de Itterse ôngerwiézer Gerard Krekelberg (1864-1937). Hae sjreef de tekst waarsjiénlijk op verzeuk van Hendrik Tijssen (1862-1926), dirigent van ut Remunjs Mannekoear, die ut leedje in 1909 veur ut ieëst oetveurdje.
Ut Limburgs volksleed waas aanvankelijk bedoeldj es ein romantische ode op de provincie Nederlands-Limburg. Het leedje waerdje snel populair, in Nederlands- mer auch in Belsj-Limburg en geldj tegewoordig es “volksleed” van allebei de Limburge.
Ut bronsgreun eikehout woeaeuver Gerard Krekelberg dichdje woore de eikebuim (die ôngertösse weg zeen) rôndj ut kastieël Borgitter. Dit kastieël liktj oppe boord vanne Itterbeek oppe grens mêt de dörpskern van Itter.
Gerard Krekelberg is gebore in Itter. Ut dörpsplein is vernumdj nao ziéne “beroemdje” zoon, ut “Krekelbergplein”. Ut geboortehoés stuit ter auch nog.