Itters klankewoordebook

(biegewèrktj nao ut Limburgs volges Veldeke 12-2009)

 

Minse vinje ut dèk lestig óm tekst in de Limburgse taal te laeze en te sjrieve. Det is natuurlijk herstikke jaomer es-se bedinks des-se de meiste tied vanne daag plat kals. Ut is den auch nog zoa des-se dèk huërs, ‘ich kan ut Itters waal laeze mer van anger dörpe kan ich ter niks van make’. En det zooj eigelijk neet mótte kónne. Natuurlijk kan ut zeen det ze dao vraemdje weurd gebroeke mer den nog mós-se ut kónne laeze. Ut geit namelijk óm de klanke in ein woord, die zeen Provinciebreid geliek. Dink hiebiej aan beveurbeeldj de ao, ae, ö en äö. Es dees klanke konsekwent waere gebroektj is ut stök tekst in eeder geval gewuën te laeze. Of-se vervolges wèts waat ter stuit is un twieëdje.

 

Waat doróm good is óm te doon is dich inlaeve in de aafkomst van ut gesjreve stök tekst. Wae weite namelijk allemaol det ze in Wieërt un anger accent höbbe es in Itter. Wae ‘goaje’ unne bal terwiel ze in ‘Wiert’ unne bal ‘goeze’. In Wèssum ‘hoale’ ze water bie de ‘bieëk’ en in Remunj ‘haaje’ ze van ein lekker glaeske beer. Es-se det un bietje inne kop hèls leusj un stök tekst zich auch al ein stök baeter.

 

Wie klinke de klanke

ae        Walvaegers, dae (die), gae (u), wae (wij)

ao        dao (daar), bezwaor (bezwaar)

äö        Häör (Horn), sjäörsker (kruiwagen)

ou        boum (boom), ouch (ook), rouk (rook)

au        paus (paus), saus (saus)

è          mèt (met) , tèlle (tellen), zègge (zeggen), vertrèkke (vertrekken)

ieë        Sjieëp, fieëst (feest), bieëst (beest)

ö          ’t Törp, höbbe (hebben), stökske (stukje), bölke (bolletje)

ó          óm (om), zón (zon), ónger (onder)

oa        sjoan (mooi), boanesoep (bonensoep)

uë        huëre (horen), ruëster (rooster)

 

Nederlandse weurd die eindige op un ‘d’ mer woa-se un ‘t’ huërs,  blieve ouch in ut Itters die ‘d’ haoje. Beveurbeeldj hóndj en neet hóntj, altied en neet altiet, breid en neet breit

Weurd die wae van anger lenj höbbe euvergenómme (lieënweurd) sjrieve wae op dezelfdje meneer es ze in ut landj van herkomst waere gesjreve. Beveurbeeldj: mail en neet meel, computer en neet kompjoeter, mayonaise en neet majjenaes

Itterse weurd

Aanrèk                       aanrecht

Aerpel                        aardappelen

Aomzeiksele               mieren

Balkebrie                    balkebrij

Echelsteveur               achterstevoren

Frunsele                     kreuken (kleren)

Gaoberg                     galgeberg

Gezèt                         krant

Greumeleflaai              kruimeltjesvlaai

Hoeke                        hurken

Huidvleis                     zult

Kèlle                          ketel (om te koken)

Kniep                         zakmes

Kroonsjele                  kruisbessen

Opfroemele                 verkreukelen

Perik                          regenworm

Puntjdraod                  prikkeldraad

Sjóttelsplak                 vaatdoek

Sjäörsker, kroeker        kruiwagen

Slókke, snuike             snoepen

Snoterkuuke                kwajongen

Klits                            drop

Wichter, kinjer             kinderen

 

Itterse name inne volksmóndj (gein sjeldjname)

Harie vanne trepkes

Hans van Sophie

Hans van Piet van Kaat

Piet vanne koleboor

Harie van ut kepelke

Erwin van Sjaak van Mao

Annie van Martien